کتاب و کتابخانه در دوره صفوی

یکی ازابعاد مهم مدنیت در دنیا اعتنای به کتاب و کتابخوانی است چیزی که در تمدن اسلامی توجه زیادی به آن وجود داشته و پدید آمدن آثار مکتوب بی شمار همراه با هزاران کتابخانه کوچک و بزرگ در سراسر دنیای اسلام نشان این توجه می باشد.

داستان کتاب در دوره صفوی داستانی دو سویه است از یک جهت قابل تقدیر و از جهتی باعث تاسف. در این دوره باشکوه در شهرهای اصفهان، مشهد، تبریز، قزوین و بسیاری از نقاط دیگر هزاران کاتب به استنساخ کتاب مشغول بوده و آثار مکتوب را برای استفاده خود یا به درخواست دیگران کتابت می کردند. کاتب کتاب را استنساخ می کرد پس از آن کتاب استنساخ شده به کتابخانه شخصی یک عالم یا وزیر یا شاه یا کتابخانه ی مدرسه ای منتقل می شد. نسخه های تهیه شده به دلیل انکه محدود بود هر لحظه در معرض تلف شدن قرار داشت و اصولا تولید کتاب در دوره صفوی به گونه ای بود که کتاب به راحتی نمی توانست در اختیار همه قرار بگیرد. درست همان طور که پس از تولید به راحتی در معرض تلف قرار داشت. این وضعیت مانعی بر سر راه ترقی و رشد فرهنگ در این دوره محسوب می شد. 

در واقع دولت صفوی برخلاف مسیرکند تولید کتاب به لحاظ تالیف و استنساخ که پیش از ان وجود داشت پس از استقرار حرکت جدی خود را اغاز کرد . بسیاری از کتابهای شیعه از عراق وجبل عامل وبحرین وحتی  هند به ایران انتقال سافت و تحول جدید  در برخی از دانش ها بوجود امد . با این حال کار از حد استنساخ کتاب فراتر نرفت.استنساخ کتاب ها در این عهد به ویژه دراصفهان در حد شگفت اوری گسترده بود ،چنانکه اثار برجای مانده نشان میدهد که چه مقدار انرژِی در این راه صرفشده است .

با این حال علی رغم ان که در ان دوران در اروپا نوع کتابها به چاپ میرسید و حتی برخی از متون چاپی کتاب مقدس از زمان شاه عباس به ایران رسیده بود،به دلایلی که بر ما روشن نیست ،کمترین تلاشی برای انتقال چاپ به ایران صورت نگرفت.شاردن درباره ی چاپخانه مینویسد:

ایرانیان همانند دیگر کشورهای مشرق زمین چاپخانه ندارند و بدین صنعت سودمند توجه نمیکنند میگویند چون هوای ایران خشک میباشد نه تنها کاغذ شکننده و کم دوام میگردد بلکه استفاده از چاپخانه را سخت دشوار میسازد از این رو به نوشتن و داشتن نسخه های خطی خرسندند و چون بالطبع دوستدار دانش میباشند هنر کتابت و نسخه نویسی ترقی بسیار یافته و در مشار هنرهای زیبا در امده است...در ایران با این که بهای کتابهای خطی نسبت به کتب چاپی ما زیاد است هم به قدر کفایت وجود دارد و هم قیمتش گران نیست اما اثار مصنفان به ندرت به دست میاد. از این رو خواستار باید نوشتن ان را به نسخه برداران سفارش دهد ...به هر روی اسان میتوان دریافت که گرانی و کمیابی کتاب تا چه اندازه مانع نشر دانش و فرهنگ میباشد و چه مایه پژوهشگران و اهل تحقیق را از ادامه مطالعه و اکتشافات علمی و فکری باز میدارد ....بارها در دربار اصفهان به من پیشنهاد کردند که چند چاپخانه به ایران بیاورم و یکی را در اصفهان نصب کنم و به راه بیندازم.اگر شاه عباس ثانی زنده و پادشاه بود این کار به اسانی جنبه ی تخصصی میافت و به سرعت عملی میشد اما پسر و جانشینش در بند این امور مهم نیست و چندان که دانشمندان و خیر اندیشان او را به ان کار دلالت و تشویق نمودند سودی نبخشید.

با دستور محمد حسين ملك احمدي دبيركل نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور احكام رسمي آزمايشي كتابداران كتابخانه هاي عمومي كشور صادر شد.

سامان بخشی احكام كتابداران مهمترين اولويت در سال 93 است

همزمان با دهمين سالروز تصويب قانون تاسيس نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور (17 اسفند)، نشست مديران كل كتابخانه هاي عمومي كشور با حضور مهندس محمد حسين ملك احمدي (دبيركل نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور)، مديران ادارات كل كتابخانه هاي عمومي استان ها، مديران و معاونين نهاد در سالن كنفرانس كتابخانه عمومي مركزي تهران (پارك شهر) برگزار شد.

 مهندس محمدحسين ملك احمدي دبيركل نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور در گردهمايي مديران كل كتابخانه هاي عمومي سراسر كشور كه به مناسبت هفدهم اسفند، دهمين سالروز تصويب قانون تاسيس نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور كه در محل كتابخانه عمومي پارك شهر برگزار شد، سامان بخشي احكام كتابداران را مهمترين اولويت كاري نهاد در سال 1393 اعلام كرد.

        به گزارش روابط عمومي نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور، مهندس ملك احمدي در بخش ديگري از سخنان خود با تاكيد بر اهميت انگيزه بخشي به كتابداران در ايفاي وظايف مهم و اثربخش اين قشر زحمتكش و خدوم جامعه گفت: قانون محوري و اجراي كامل قانون تاسيس نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور، محور برنامه هاي نهاد در سال 93 خواهد بود زيرا در پرتوي قانون و قانون محوري است كه مي توان برنامه ها را مبتني بر رضايت عمومي به سرانجام رساند.

نماينده مردم ملاير در مجلس شوراي اسلامي گفت: افزايش مطالعه و فرهنگ كتاب و كتاب خواني رابطه مستقيمي با كاهش جرم و جنايانت در جامعه در پي دارد.

 

به گزارش روابط عمومي اداره كل كتابخانه‌هاي عمومي استان همدان به نقل ازخبرگزاري تسنيم، احمد آريايي‌نژاد اظهار كرد: برگزاري برنامه هاي مختلف با موضوع كتاب و كتاب خواني در كشور به منظره نهادن جرقه اي براي شعله ور تر شدن فرهنگ كتاب خواني در جامعه ايران اسلامي است.

آرايي نژاد افزود: هم اكنون كشور ما در جايگاه واقعي در امر فرهنگ مطالعه و كتاب نرسيده است و براي رسيدن به اين جايگاه بايد نظام جمهوري اسلامي كه قسمت عمده فرهنگ سازي در آن قرار دارد وارد عمل شوند و اين نيازمند توجه بيشتر و ورود رسانه هاي ديداري و شنيداري را آشكار مي سازد.

وي بيان كرد: شاخصه ملت ما شيعه بودن ما است كه پيشينيان ما نيز داراي اين سابقه هستند و به حقيقت اين مشخصه برازنده ما ايرانيان است و ما شيعيان بايستي براي امر مهم كتاب و كتاب خواني كه باعث رشد فرهنگ و دانش در تمامي عرصه ها مي شود زمان بيشتري را اختصاص دهيم.

آريايي نژاد با بيان اينكه ما در جامعه كتاب هاي گران بهاي قرآن و نهج البلاغه را در اختيار داريم افزود: كتاب قرآن معجزه پيامبر ما بود و اين موضوع اهميت و دغدغه واقعي ملت ما از نظر تئوري و عقيدتي را در اسلام نشان مي دهد.

وي اعلام كرد: موضوع مهم كتاب و كتاب خواني را در بسته هاي مختلف و جانبي زندگي و جامعه قرار دهيم ضمن اينكه ارائه آمار در اين راستا نتيجه اي به دنبال نخواهد داشت و بايستي در بحث كيفي كار بيشتري انجام پذيرد.

آريايي نژاد گفت: افزايش مطالعه در كشور رابطه مستقيمي با كاهش جرم و جنايت دارد و از مظاهر آن مي توان به ايجاد امنيت در جامعه اشاره كرد.

وي تصريح كرد: مكان مطالعه نكته حائز اهميتي است اما ايجاد فرهنگ كتاب خواني از اهميت بيشتري برخوردار است كه بايستي تا جايي در اين موضوع پيش روي كنيم كه قله هاي رفيع علم و معرفت در دنيا را تسخير كنيم.

 

دبيركل نهاد كتابخانه‌هاي عمومي كشور گفت: اميدواريم بتوانيم با استفاده از مشاركت خيّرين در جهت افزايش سطح علم و آگاهي و معرفت جامعه بهره ببريم.